ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ


Henri Lefebvre

Η εισβολή του Μάη


ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚΤΟΣ ΓΡΑΜΜΗΣ


Να ξαναθέσουμε επιτέλους το ζήτημα της σοσιαλιστικής αλλαγής της χώρας

Να ξαναθέσουμε επιτέλους το ζήτημα της σοσιαλιστικής αλλαγής της χώρας


Ε.Γ. - Πώς εκτιμάς την τωρινή κατάσταση στην ευρωζώνη; Υπάρχει στρατηγική εξόδου από τη μεριά των ηγεμονικών σχηματισμών της ΕΕ; Οι αποφάσεις για την «Ευρωπαϊκή Οικονομική Διακυβέρνηση» τι θα σημαίνουν, ιδίως για τους περιφερειακούς σχηματισμούς;

Κ.Λ. - Στρατηγική με την έννοια μιας συντεταγμένης λύσης που θα περιλαμβάνει ευρωομόλογα και γενικευμένη παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν υπάρχει. Συγκροτημένη αντίδραση από πλευράς κυρίαρχων χωρών όμως υπάρχει, και είναι λάθος να νομίζουμε ότι η γερμανική άρχουσα τάξη δεν ξέρει τι κάνει. Η στρατηγική είναι να μην υποστούν το κόστος της κρίσης, να το μεταφέρουν μέσω της λιτότητας στους εργαζομένους των χωρών της περιφέρειας και να επιφέρουν τέτοιες θεσμικές αλλαγές στο σύστημα της ευρωζώνης που να ενισχύουν την ηγεμονία του γερμανικού σχηματισμού.

Δεν υπάρχει, βέβαια, καμία εγγύηση ότι θα πετύχει αυτή η στρατηγική. Είναι πιθανότερο να έχουμε ρήξη στην ευρωζώνη, όχι απαραίτητα ολική κατάρρευση, όμως σίγουρα αλλαγή της μορφής, της σύνθεσης και του τρόπου λειτουργίας της. Οι αντιφάσεις της νομισματικής ένωσης είναι πολύ μεγάλες, ιδίως οι ανισορροπίες στην ανταγωνιστικότητα, τα πλεονάσματα και τα ελλείμματα. Αυτά δεν λύνονται με την επιβολή δημοσιονομικής πειθαρχίας και η λιτότητα κάνει τα πράγματα πολύ δύσκολα.

Στις συνόδους κορυφής της ΕΕ τον Οκτώβριο και τον Δεκέμβριο, παρά τις μεγάλες κουβέντες για οριστική λύση, δεν αποφασίστηκε τίποτα καινούριο. Στην τελευταία σύνοδο παρουσιάστηκε ένα συνονθύλευμα ιδεών που κυκλοφορούν από καιρό στους διαδρόμους των Βρυξελλών. Ήταν η αναδιατύπωση της αποφασιστικότητας των Γερμανών να μη δεχτούν κανένα δημοσιονομικό κόστος και να μεταφέρουν όλη την πίεση στην περιφέρεια και στους εργαζομένους της Ευρώπης. Υπήρχε μάλιστα και στοιχείο φαιδρότητας, γιατί αποφάσισαν να διαθέσουν χρήματα όχι ευθέως, αλλά δανείζοντας στο ΔΝΤ, χωρίς μάλιστα να είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτά τα 200 δισ. θα φτάσουν στο ΔΝΤ, καθώς οι Βρετανοί δεν δίνουν το δικό τους μερίδιο.

Ε.Γ. - Σε ποια κατεύθυνση θεωρείς ότι θα είναι η αλλαγή της ευρωζώνης;

Κ.Λ. - Δεν νομίζω ότι σε πρώτη φάση θα θελήσει το κέντρο να διώξει χώρες της περιφέρειας. Οι χώρες του κέντρου θα δώσουν περιθώριο στις χώρες της περιφέρειας για να επιβάλουν τις αλλαγές που θα μεταφέρουν το κόστος στους εργαζομένους. Δεν πρόκειται η Γερμανία να διώξει την Ελλάδα ή την Πορτογαλία, διότι ο κίνδυνος για το τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης παραμένει μεγάλος. Είναι πιο πιθανό μια χώρα της περιφέρειας, μάλλον η Ελλάδα, να κάνει το βήμα της εξόδου μόνη της, γιατί δεν θα αντέχουν άλλο τα λαϊκά στρώματα και θα υπάρχει κοινωνική αναταραχή. Όταν γίνει αυτό το βήμα, θα συμβούν και γενικότερες αλλαγές, πιθανώς γρήγορες. Το εάν θα σταματήσει η διαδικασία αλλαγής με την έξοδο τριών ή τεσσάρων χωρών δεν το ξέρει κανείς, μπορεί να οδηγηθούμε και σε πλήρη κατάρρευση.

Ε.Γ. - To PSI έχει γίνει εθνικός στόχος! Θεωρείς ότι θα ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία ή θα οδηγηθούμε σε αναγκαστική στάση πληρωμών στο χρέος;

Κ.Λ. - Να τονίσω καταρχάς ότι υπάρχει συσκότιση στη διαδικασία και εδώ φαίνεται η σημασία της Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου. Θα έπρεπε οι διαπραγματεύσεις να γίνονται ανοιχτά, να ξέρουμε πώς τοποθετούνται οι κυβερνήσεις και οι ομολογιούχοι, να έχουν λόγο τα λαϊκά στρώματα. Από τις πληροφορίες που έχουμε, φαίνεται ότι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για το PSI δεν είναι ο ξένος δανειστής, αλλά ο εγχώριος. Οι ελληνικές τράπεζες θέλουν να αποφύγουν το ουσιαστικό κούρεμα, γιατί τότε θα τεθούν υπό δημόσια ιδιοκτησία. Και με το εθελοντικό κούρεμα πάλι θα υπάρξει ο κίνδυνος, έστω έμμεσος. Εξαρτάται από το πώς η Ελλάδα θα λάβει τα 30 δισ. του νέου πακέτου που προορίζονται για τις τράπεζες. Αλλά, όσο μικρότερο είναι το κούρεμα τόσο περισσότερο προστατεύεται η ατομική ιδιοκτησία επί των ελληνικών τραπεζών.

Οι ξένες τράπεζες είναι λιγότερο αρνητικές από τις ελληνικές, γιατί έχουν δεχτεί πιέσεις από τις κυβερνήσεις τους και ίσως υποσχέσεις για αναπλήρωση του κεφαλαίου τους. Υπάρχει, όμως, και μεγάλο μέρος του χρέους που κατέχεται από ταμεία, συμπεριλαμβανομένων και ελληνικών. Τα ξένα ταμεία μάλλον δεν θα αποδεχτούν μεγάλο εθελοντικό κούρεμα, κάτι που φάνηκε όταν το ισπανικό ταμείο Vega αποχώρησε, λέγοντας ότι διαφωνεί. Άρα λοιπόν, εάν το εθελοντικό κούρεμα ισχύσει μόνο για τον ιδιωτικό δανειστή, δηλαδή τις τράπεζες και τα ταμεία, είναι άκρως απίθανο να υπάρξει απομείωση κατά 50%. Σε εθελοντική βάση η μείωση δεν θα είναι της τάξης των 100 δισ., αλλά σαφώς μικρότερη.

Επιπλέον, τα νέα ομόλογα μάλλον θα υπόκεινται στο βρετανικό δίκαιο κι έτσι η Ελλάδα, όταν προκύψει ξανά προοπτική αθέτησης πληρωμών, θα βρεθεί σε πιο δύσκολη θέση. Τέλος, ακόμη και εάν το PSI προχωρήσει με τους ευνοϊκότερους όρους για τους σχεδιαστές του, οι υπολογισμοί του ΔΝΤ δείχνουν ότι το χρέος θα είναι περίπου 120% του ΑΕΠ το 2020. Η Ελλάδα θα παραμείνει φορτωμένη με ένα χρέος που δεν θα μπορεί να σηκώσει.

Το προβλήματα αυτά είναι απόρροια της αθέτησης πληρωμών με πρωτοβουλία του δανειστή. Προσφορότερος τρόπος για την Ελλάδα είναι η επιθετική αθέτηση του χρέους, με παύση πληρωμών και επιβολή όρων στους δανειστές. Μόνο έτσι θα υπάρξει ουσιαστική ελάφρυνση με δημοκρατικό και κυρίαρχο τρόπο. Όμως, οι έλληνες κυβερνώντες δεν θέλουν να έρθουν σε σύγκρουση με τις ηγέτιδες χώρες της ευρωζώνης, γιατί θα τους φέρει στα πρόθυρα της εξόδου από τη νομισματική ένωση.

Ε.Γ. - Έχουμε ιδεολογική διαρκή προπαγάνδα, π.χ. με τις δηλώσεις Προβόπουλου, ότι η Ελλάδα θα καταστραφεί εάν φύγουμε από το ευρώ. Τι έχεις να απαντήσεις;

Κ.Λ. - Μίλησε και ο διοικητής της Εθνικής, κ. Ράπανος, που μας απειλεί ότι θα πάμε 30 χρόνια πίσω, ενώ ο κ. Προβόπουλος 60. Αυτό που δεν μας λένε είναι πόσα χρόνια πηγαίνουμε όντως πίσω με αυτά που γίνονται τώρα. Στα ΜΜΕ έχει επικρατήσει δραχμοτρομοκρατία, για να φοβηθεί ο κόσμος και να περάσει η κυβέρνηση τα νέα μέτρα. Ο άμεσος λόγος είναι ότι έρχεται ξανά η Τρόικα και το έλλειμμα είναι πολύ μεγαλύτερο από όσο λογάριαζαν. Αλλά έστω κι έτσι, επιτέλους το δίλημμα της χώρας τίθεται με πραγματικούς όρους, δηλαδή αποδοχή και άλλων μνημονιακών μέτρων ή έξοδος από την ΟΝΕ. Για πολύ καιρό όλοι, ακόμη και η Αριστερά, αρνούνταν ότι το ευρώ είναι βασικό μέρος του προβλήματος.

Η άλυτη αντίφαση που αντιμετωπίζουν οι κυβερνώντες είναι ότι τα μέτρα που παίρνονται για να μείνουμε στο ευρώ κάνουν τα πράγματα όλο και πιο δύσκολα. Ο λόγος είναι ότι δημιουργούν τραγικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που δεν δίνουν κανένα περιθώριο ελπίδας για το μέλλον. Όσο εξαναγκάζεται ο ελληνικός λαός σε τεράστιες θυσίες και καταβαράθρωση του βιοτικού του επιπέδου χωρίς αντίκρισμα, τόσο πιθανότερη γίνεται η αποχώρηση από την ευρωζώνη.

Η έξοδος από το ευρώ δεν είναι απλώς επιλογή κάποιων οικονομολόγων, πολιτικών ή και οργανωμένων συμφερόντων. Απεναντίας, είναι στη λογική των πραγμάτων. Το πραγματικό ζητούμενο είναι να γίνει με όρους που θα είναι υπέρ των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων. Εάν η έξοδος γίνει από την παρούσα κυβέρνηση με την καθοδήγηση της αστικής τάξης, δεν θα είναι υπέρ των εργαζομένων. Εάν την κάνει ένα άλλο πολιτικό σχήμα, που θα εκφράζει τα εργατικά και λαϊκά στρώματα, τότε μπορούμε να ελπίζουμε σε καλύτερες μέρες.

Ε.Γ. - Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ποιοι θα είναι οι κίνδυνοι;

Κ.Λ. - Η πρώτη περίοδος της εξόδου θα είναι πολύ δύσκολη, θα είναι καταιγίδα. Εάν, όμως, η έξοδος γίνει συντεταγμένα και με όρους που θα θέσει το λαϊκό κίνημα, τότε το κόστος μπορεί να ελαττωθεί, να κατανεμηθεί δίκαια και να οδηγήσει σε βαθιά κοινωνική αλλαγή. Θα υπάρξουν τρία κυρίως πεδία κρίσης που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν.

Το πρώτο είναι το τραπεζικό. Θα πρέπει να αποφευχθεί η κατάρρευση των τραπεζών, γιατί θα έχει πολύ αρνητικά αποτελέσματα στην απασχόληση και τη διαβίωση. Απαιτείται άμεση εθνικοποίηση, να τεθούν υπό δημόσιο έλεγχο και να υπάρξει εγγύηση των καταθέσεων. Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι ο κύριος κίνδυνος για τις τράπεζες προέρχεται από το ουσιαστικό κούρεμα του χρέους και όχι από την αλλαγή του νομίσματος. Η επιστροφή στη δραχμή θα δημιουργήσει μεν νέα προβλήματα, γιατί οι τράπεζες θα συνεχίσουν να έχουν ορισμένα δάνεια σε ευρώ, θα λύσει όμως άλλα, γιατί η χώρα θα έχει ξανά έλεγχο της νομισματικής πολιτικής και θα μπορεί μόνη της να στηρίξει τις τράπεζες.

Το δεύτερο είναι το νομισματικό. Η αλλαγή θα πρέπει να γίνει ξαφνικά και γρήγορα για να αποφευχθεί ο πανικός που θα οδηγήσει τις τράπεζες σε κατάρρευση. Οι καταθέσεις και τα δάνεια που έχουν συνάψει οι πολίτες και οι επιχειρήσεις υπό την ελληνική νομοθεσία θα μετατραπούν σε δραχμές με νομοθετικό διάταγμα. Οι τράπεζες θα μπορέσουν να κινηθούν σε δραχμές με ηλεκτρονική μορφή σχετικά γρήγορα, ανάλογα με την προσαρμογή του λογισμικού των συστημάτων τους. Παράλληλα, θα πρέπει να γίνει εθνικοποίηση και ανασύνταξη της Κεντρικής Τράπεζας, που σήμερα είναι υποκατάστημα της Ευρωπαϊκής, για να στηρίξει τις ελληνικές τράπεζες με ρευστότητα σε δραχμές.

Φυσικά, θα υπάρξει έλλειψη χαρτονομισμάτων. Για ένα σύντομο πρώτο διάστημα θα κυκλοφορούν και ευρώ, αν και οι κάτοχοι θα διστάζουν να τα βάλουν σε κυκλοφορία. Θα χρειαστεί, λοιπόν, δημιουργία επιμέρους μορφών χρήματος σε δραχμές, από την τοπική αυτοδιοίκηση ή άλλους κρατικούς φορείς, για να διευκολυνθεί η κυκλοφορία. Για παράδειγμα, πιθανώς να υπάρξουν μορφές υποσχετικών με τις οποίες θα πληρώνει το δημόσιο τους εργαζομένους και οι οποίες θα κυκλοφορούν τοπικά.

Αυτό που σας περιγράφω είναι δυσάρεστο, πρέπει να λέμε την αλήθεια χωρίς να ωραιοποιούμε τα πράγματα. Το κόστος αλλαγής σε δραχμή όμως, όσο μεγάλο κι αν είναι, θα συμβεί μία φορά. Η παραμονή στο ευρώ ισοδυναμεί με μόνιμη καταδίκη που τελικά μάλλον θα καταλήξει σε έξοδο. Αν υπάρξει ψύχραιμη ανάλυση, στοιχειώδης προετοιμασία και αυτενέργεια, το κόστος επιστροφής στη δραχμή μπορεί να μειωθεί κατά πολύ. Εάν το κράτος επιμείνει να κάνει τις πληρωμές του και να συλλέγει φόρους σε νέα δραχμή, το ευρώ θα εκτοπιστεί από την κυκλοφορία σε μερικούς μήνες.

Το τρίτο είναι το συναλλαγματικό. Η νέα δραχμή θα υποτιμηθεί ως προς το ευρώ, πράγμα που μεσοπρόθεσμα θα έχει επιπτώσεις ευεργετικές στην παραγωγή. Θέλω να τονίσω ότι η υποτίμηση δεν είναι ο κύριος λόγος για την έξοδο από το ευρώ, όπως λανθασμένα νομίζουν πολλοί. Ο κύριος λόγος είναι ότι η χώρα θα ξεφύγει από το καταστροφικό δόκανο της ΟΝΕ. Η υποτίμηση είναι αναπόφευκτο επακόλουθο που βέβαια θα τονώσει τις εξαγωγές. Αλλά ακόμη θετικότερο θα είναι το αποτέλεσμα στην εγχώρια παραγωγή, καθώς θα ανακτηθεί κομμάτι της ζήτησης. Θα σταματήσουν να είναι τόσα είδη πρώτης ανάγκης εισαγόμενα, θα τονωθεί η απασχόληση και θα αρχίσει γρήγορα η ανάκαμψη, όπως συνέβη στην Αργεντινή και αλλού.

Βραχυπρόθεσμα, όμως, το πρόβλημα θα είναι δύσκολο. Η Ελλάδα έχει μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές πετρελαίου, τροφίμων, φαρμάκων. Θα χρειαστούν διμερείς συμφωνίες με κράτη που είναι παραγωγοί πετρελαίου και άλλων προϊόντων, διοικητική μέριμνα για την κατανάλωση, ώστε να στηριχτούν τα φτωχότερα στρώματα και να περιοριστούν τα φαινόμενα μαύρης αγοράς. Η κατάσταση το πρώτο διάστημα θα προσομοιάζει σε συνθήκες πολέμου. Ακούγεται σκληρό, αλλά δυστυχώς προς τα εκεί πάμε, λόγω της τραγικής επιλογής της συμμετοχής στην ΟΝΕ. Σημειώστε, όμως, ότι για τον κόσμο που στηρίζεται στα συσσίτια και γι’ αυτούς ακόμη που με μεγάλη δυσκολία τα φέρνουν βόλτα, τα διοικητικά μέτρα θα είναι ήδη μια βελτίωση της σημερινής κατάστασης.

Ε.Γ. - Παραμένουν, όμως, μεγάλες ανησυχίες για τις επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο, αλλά και για τις ζημίες από την απώλεια καταθέσεων. Γίνεται, επίσης, λόγος περί υπερπληθωρισμού. Έχουν βάση αυτές οι ανησυχίες;

Κ.Λ. - Θέλω πρώτα να ξεκαθαρίσω ένα ζήτημα που ακόμη δημιουργεί μεγάλη σύγχυση. Υπάρχουν δύο ισοτιμίες όσον αφορά την επιστροφή στη δραχμή. Η πρώτη είναι αυτή που θα οριστεί διοικητικά από το ελληνικό κράτος και θα επιτρέψει την αλλαγή καταθέσεων, δανείων, μισθών και συντάξεων. Η δεύτερη είναι η εμπορική ισοτιμία που θα εμφανιστεί στις ανοιχτές αγορές και θα επηρεάσει εισαγωγές και εξαγωγές.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο η πρώτη θα πρέπει να σχετίζεται με την ισοτιμία με την οποία μπήκαμε στο ευρώ. Λένε διάφοροι «θα γυρίσουμε στο 1 προς 1.000», επειδή μπήκαμε στο 1 προς 340,75. Δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Η αλλαγή μπορεί να γίνει 1 προς 1 – ό,τι αποκαλούσαμε πριν «ευρώ», θα το αποκαλούμε «δραχμή». Αυτός που είχε 10.000 ευρώ σε καταθέσεις, θα έχει τώρα 10.000 νέες δραχμές, οι οποίες θα τεθούν υπό την εγγύηση του ελληνικού κράτους. Το ίδιο θα συμβεί με τα δάνεια που υπάγονται στην ελληνική νομοθεσία, με τους μισθούς και τις συντάξεις. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πολλαπλασιάσουμε όλες τις τιμές με το 1.000 ή κάτι άλλο.

Σημειώστε ότι εδώ υπάρχει δυνατότητα αναδιανεμητικής παρέμβασης. Δηλαδή, η διοικητική ισοτιμία μπορεί να ποικίλει ανάλογα με το ύψος των καταθέσεων ή το είδος των δανείων. Για παράδειγμα, αυτοί που έχουν χαμηλές καταθέσεις μπορεί να πάρουν δύο νέες δραχμές για κάθε ευρώ, αυτοί που έχουν υψηλότερες καταθέσεις μπορεί να πάρουν μία δραχμή για κάθε ευρώ. Ακόμη, ορισμένα είδη στεγαστικών δανείων μπορεί να μετατραπούν σε μισή δραχμή για κάθε ευρώ. Πρόκειται για άμεση αναδιανομή, ένα είδος εσωτερικής σεισάχθειας, που θα κάνει τη διαδικασία πιο ελκυστική για τα φτωχότερα στρώματα. Αλλά, βέβαια, έχει τεχνικές δυσκολίες και θα γίνει πιο εύκολα αν υπάρξει στοιχειώδης προετοιμασία.

Στην ανοιχτή αγορά, βεβαίως, η ισοτιμία θα διαφοροποιηθεί από το αρχικό 1 προς 1 και θα πέσει, ας πούμε, στο 2 δραχμές προς 1 ευρώ. Γίνεται πολλή φασαρία από όψιμους υποστηρικτές των εργατικών συμφερόντων ότι αυτή η υποτίμηση θα καταστρέψει το βιοτικό επίπεδο. Οι πλέον άμυαλοι, μάλιστα, κάνουν την αναγωγή ότι «το βιοτικό επίπεδο θα πέσει στο μισό». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι εργαζόμενοι θα πληγούν από την υποτίμηση. Δεν ξέρουμε, όμως, πόσο μεγάλη θα είναι η μεταβίβαση στις τιμές των εισαγομένων, ιδίως από τις πολυεθνικές οι οποίες θα αναγκαστούν να απορροφήσουν ένα ποσοστό ως χαμηλότερα κέρδη. Μην ξεχνάτε ότι η πολιτική τιμών των πολυεθνικών στην ελληνική αγορά σε πολλά είδη πρώτης ανάγκης παραμένει εξωφρενική, για παράδειγμα, στα απορρυπαντικά.

Ακόμη σημαντικότερο είναι ότι θα υπάρξει σύνθετη αλλαγή σχετικών τιμών, καθώς θα μεταβληθεί η δομή της παραγωγής με γρήγορους ρυθμούς. Οι τιμές των τροφίμων, για παράδειγμα, πιθανώς θα πέσουν, καθώς θα υπάρξει ανάκτηση της ζήτησης από εγχώριες αγροτικές και κτηνοτροφικές δυνάμεις. Άρα, η συνολική επίπτωση στο βιοτικό επίπεδο μεσοπρόθεσμα δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι τα εργατικά στρώματα θα έχουν μεγάλο όφελος από την προστασία της απασχόλησης, αλλά και από τη δυνατότητα δημόσιας στήριξης για την κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης και άλλων βασικών προϊόντων. Φυσικά, αυτός που θα θέλει να χρησιμοποιήσει τις νέες δραχμές για να αγοράσει σπίτι στο Λονδίνο ή να πάει για ψώνια στη Νέα Υόρκη θα διαπιστώσει ότι δυσκολεύεται. Η κοινωνία θα πρέπει να κάνει τις επιλογές της.

Όσο για τον πληθωρισμό, έχει κάτι κωμικό αυτή η κινδυνολογία περί υπερπληθωρισμού λόγω δραχμής, δεδομένου ότι το ΑΕΠ συρρικνώθηκε σχεδόν 11% το 2010-2011, ενώ η προσφορά χρήματος το καλοκαίρι του 2011 μειωνόταν με ετήσιο ρυθμό 15%. Βρισκόμαστε σε συνθήκες βαθύτατης ύφεσης, επιπέδου δεκαετίας του ’30. Αυτή τη στιγμή διάλεξαν διάφορες σοφές κεφαλές, εγχωρίως και διεθνώς, για να επισείσουν τον κίνδυνο υπερπληθωρισμού, με το σκεπτικό ότι η νέα δραχμή μπορεί να υποτιμηθεί κατά 50% ή ότι μπορεί να υπάρξει πρωτογενές έλλειμμα της τάξης του 5% του ΑΕΠ που θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί με έκδοση χρήματος για ένα διάστημα. Πρόκειται είτε για παραλογισμό είτε για ανενδοίαστη καταστροφολογία. Σε μια οικονομία, όπως η ελληνική, που καταρρέει, με μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού άνεργο και μεγάλο κομμάτι των παραγωγικών δυνάμεων σε αχρηστία, είναι απίθανο να προκληθεί υπερπληθωρισμός από τις πιέσεις αυτές. Αν υπάρξει κάποιος πληθωρισμός, θα μπορέσει να αντιμετωπιστεί με αναπροσαρμογή των μισθών και των συντάξεων.

Ε.Γ. - Με ποιες γενικότερες αλλαγές πρέπει να συνδυαστούν τέτοια βήματα άμεσης αντιμετώπισης της κρίσης;

Κ.Λ. - Όλα τα μέτρα που συζητήσαμε πρέπει να ενταχτούν σε ευρύτερο πρόγραμμα δομικής αλλαγής της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας προς το συμφέρον της εργασίας. Πρώτο βήμα θα είναι η δημόσια ιδιοκτησία και ο έλεγχος επί του τραπεζικού συστήματος, με ολική αναδιάρθρωση της Κεντρικής Τράπεζας. Το τραπεζικό σύστημα θα λειτουργήσει ως μοχλός για ευρύτερες αλλαγές που θα τονώσουν τις επενδύσεις, θα αλλάξουν τη δομή της οικονομίας προς όφελος των παραγωγικών δυνάμεων και θα προστατεύσουν την απασχόληση.

Δεύτερο βήμα θα είναι η αναδιανομή που θα στηριχτεί στη δραστική αλλαγή του φορολογικού συστήματος, περιλαμβάνοντας τους πλούσιους που μονίμως φοροδιαφεύγουν, τους εφοπλιστές, την εκκλησία. Θα πρέπει να αλλάξει η ισορροπία των φόρων από τους έμμεσους στους άμεσους, καθώς επίσης να φορολογηθεί ο πλούτος και όχι μόνο το εισόδημα. Να πάψουν, πλέον, να σηκώνουν το βάρος των φόρων τα φτωχότερα στρώματα. Παράλληλα, θα χρειαστεί στήριξη του λαϊκού εισοδήματος με παροχή συμπληρωμάτων και άλλων μεθόδων. Κάποια στιγμή, σύντομα, θα πρέπει να υπάρξει και κατάλληλη μισθολογική πολιτική για αναδιανομή που θα τονώσει και τη ζήτηση. Αλλά χρειάζεται προσοχή και δεν μπορούμε να λέμε στον κόσμο μεγάλες κουβέντες για τον ελάχιστο μισθό, χωρίς να μπορούμε να το πραγματοποιήσουμε.

Τρίτο βήμα θα είναι η επιβολή άμεσων ελέγχων στις διεθνείς ροές κεφαλαίων. Θα είναι απαραίτητο για να μπορέσει να γίνει η αλλαγή του νομίσματος, αλλά και για να πάψει να υπάρχει διαρροή κεφαλαίων και για να διατεθούν εγχωρίως.

Τέταρτο βήμα θα είναι η διαμόρφωση πολιτικής για συστηματική παραγωγική αναδιάρθρωση. Θα πρέπει να υπάρξει αλλαγή του καθεστώτος ιδιοκτησίας σε βασικά στοιχεία της παραγωγής, ευρύ πρόγραμμα αλλαγής του παραγωγικού ιστού της ελληνικής οικονομίας, αναδιάταξη μέσω της δημόσιας παρέμβασης. Θα περιλαμβάνει στοχευμένο και δημοκρατικό έλεγχο των κύριων παραγωγικών μονάδων και πολιτική επενδύσεων που θα διαμορφώσει νέο πεδίο παραγωγικών δραστηριοτήτων. Τι θα κάνει η Ελλάδα στο μέλλον; Τι θα είμαστε, πώς θα ζήσουμε; Πώς θα πρέπει να αλλάξει το σύστημα παιδείας και υγείας για να ανταποκριθεί στις μεγάλες τομές που χρειάζεται η κοινωνία;

Αυτά τα ερωτήματα έχουμε μπροστά μας και πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε ψύχραιμα και με όρους σοσιαλιστικούς, διότι για πρώτη φορά ύστερα από δεκαετίες τίθεται επιτέλους ξανά το ζήτημα της σοσιαλιστικής αλλαγής της χώρας και της Ευρώπης. Η κρίση της ευρωζώνης στην ουσία χτυπάει τις βασικές δομές του καπιταλισμού και μας δίνει τη δυνατότητα για ριζοσπαστική αλλαγή. Το πρόγραμμα που θα πρέπει να προτείνουμε στον ελληνικό λαό και γενικότερα δεν θα είναι υπόθεση ενός ανθρώπου, αλλά αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς.

Ε.Γ. - Ποιες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις πρέπει να έχουν την πρωτοβουλία;

Κ.Λ. - Η αλλαγή θα πρέπει να γίνει από τις λαϊκές κοινωνικές δυνάμεις που έχουν την ισχύ να την πραγματοποιήσουν και σήμερα χειμάζονται. Η βάση είναι η μισθωτή εργασία, αλλά και οι μικρομεσαίοι που έχουν τσακιστεί το διάστημα αυτό, και βεβαίως οι αγρότες. Δεν έχει, όμως, δημιουργηθεί μέχρι τώρα η απαραίτητη συμμαχία, γιατί δεν έχει διαμορφωθεί ένα συνεκτικό πρόγραμμα ούτε υπάρχει ο αξιόπιστος φορέας που θα το υιοθετήσει. Θα είχε καταλυτική σημασία για τη χώρα και θα έκανε τα πράγματα πολύ καλύτερα για την κοινωνία αν μπορούσε να εμφανιστεί ο φορέας από τώρα. Αλλά στην πράξη αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο.

Δεν θέλω να μπω σε κριτική των δυνάμεων και των πεπραγμένων της Αριστεράς. Το γεγονός παραμένει ότι ο κόσμος συνεχίζει να κοιτάει προς τα αριστερά, παρά τα μεγάλα προβλήματα της παράταξης. Πιστεύω ότι ο φορέας που θα εκφράσει την απαραίτητη κοινωνική συμμαχία θα σχηματιστεί τελικά μέσα στη βράση των ημερών. Η χώρα είναι σε αδιέξοδο, οδηγούμαστε προς την αποχώρηση από την ΟΝΕ, τη ρήξη και τη δραστική αλλαγή. Οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που θα στηρίξουν το αναγκαίο πρόγραμμα θα λάβουν μορφή μέσα σε συνθήκες θύελλας.

Αυτό που είναι θετικό είναι ότι ήδη έχει γίνει σημαντική ιδεολογική προεργασία από πολιτικούς φορείς όπως η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, το Αριστερό Ρεύμα, το Μέτωπο και άλλους που διαμόρφωσαν ισχυρά επιχειρήματα υπέρ των θέσεων που συζητήσαμε, αλλά και από μεμονωμένους διανοούμενους. Κάτι τέτοιο δεν υπήρχε στην Αργεντινή το 2001. Δεν είχε προετοιμαστεί καθόλου η αργεντίνικη Αριστερά για την καταιγίδα και έγινε θρύψαλα. Στην Ελλάδα έχουμε πολύτιμη παρακαταθήκη για τη δύσκολη περίοδο που έρχεται.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ|
30/05/2023 - 12:10

Η Απάντηση στον Τζων Λιούις συνιστά πριν απ’ όλα μια εξαιρετική εισαγωγή στον μαρξισμό του Αλτουσέρ, ένα αλτουσεριανό μανιφέστο.

ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ|
17/01/2023 - 17:34

Ο Φεμινισμός για το 99%, από τα πιο σημαίνοντα κείμενα του ρεύματος της κοινωνικής αναπαραγωγής, είναι γέννημα-θρέμμα της Παγκόσμιας Φεμινιστικής Απεργίας.

ΘΕΩΡΙΑ|
16/12/2021 - 14:44

Τον Νοέμβριο του 1977, από το βήμα του συνεδρίου που διοργάνωσε στη Βενετία η εφημερίδα Il Manifesto, ο Αλτουσέρ αναφωνεί «Επιτέλους, η κρίση του μαρξισμού!».

ΚΟΙΝΩΝΙΑ/ΚΙΝΗΜΑΤΑ|
09/02/2021 - 16:16

Ένα κίνημα για δημόσιο, δωρεάν και δημοκρατικό πανεπιστήμιο, είναι πρώτα απ’ όλα ένα κίνημα για ανοιχτό πανεπιστήμιο.