Εγώ σκέφτομαι ότι έχει νόημα να μιλήσω για τις εσωτερικές διαδικασίες στο City Plaza, αλλά τοποθετώντας τες με ένα πολιτικό σκεπτικό που τις πλαισιώνει και αναδεικνύεται μέσα από αυτές. Έτσι, θα ξεκινήσω λέγοντας ότι την ιδέα για μια τόσο μεγάλης έκτασης κατάληψη στέγης με αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης την είχαμε από τον Σεπτέμβριο, λίγο πριν ανοίξει η Νοταρά. Ήταν μια περίοδος στην οποία η μετακίνηση των προσφύγων ήταν ακόμη πολύ πιο εύκολη. Τα σύνορα δεν είχαν κλείσει με τον ίδιο τρόπο, οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν transit, οπότε κρίναμε εν μέρει ότι η ανάγκη δεν ήταν τόσο μεγάλη. Οι άνθρωποι αντικειμενικά θα μπορούσαν να κοιμούνται για δυο τρεις μέρες σε πρόχειρους καταυλισμούς όπως στο Πεδίο του Άρεως, και εν πάση περιπτώσει θα ήταν σε κίνηση και το διάστημα θα ήταν σύντομο.

Τότε ήταν και η περίοδος που είχε κλείσει και η πρωτοβουλία στην οποία είχαμε εμπλακεί σαν Στέκι Μεταναστών, που σήμαινε μια βοήθεια στους ανθρώπους οι οποίοι ζούσαν σε αυτοσχέδιο καταυλισμό στο Πεδίο του Άρεως. Η ιδέα όντως προχώρησε μέσα από την Πρωτοβουλία Αλληλεγγύης στους Οικονομικούς και Πολιτικούς Πρόσφυγες και εντέλει αποφασίσαμε την υλοποίησή της σε μια περίοδο πολύ διαφορετική από τον Σεπτέμβριο που μας πέρασε. Σε μια περίοδο που αφενός τα σύνορα κλείσανε, χιλιάδες πρόσφυγες εγκλωβίστηκαν στην Ελλάδα, οπότε το ζήτημα της στέγασης και της αξιοπρεπούς διαβίωσης έγινε επιτακτικό. Αφετέρου ήταν η περίοδος που το κίνημα αλληλεγγύης ποινικοποιούνταν όλο και περισσότερο. Σε σχέση με τον Σεπτέμβριο, που το κίνημα αλληλεγγύης γιορταζόταν και του αποδίδονταν τα βραβεία Νόμπελ για την υποδοχή των προσφύγων, είχαμε περάσει σε μια περίοδο που κατηγορούνταν ότι υποκινούσε εξεγέρσεις, ότι δεν συμβιβάζονταν με τη νέα συνθήκη των κυρίαρχων πολιτικών. Οπότε, το ότι επιλέξαμε να καταλάβουμε το City Plaza και να προχωρήσουμε στο να κάνουμε έναν χώρο στέγασης προσφύγων ήταν και μια αντεπίθεση του κινήματος αλληλεγγύης σε μια περίοδο που αυτό πληττόταν πάρα πολύ.

Χτες (σ.σ. την ημέρα την εκδήλωσης) το City Plaza έκλεισε πέντε εβδομάδες λειτουργίας. Στεγάζει πλέον 392 ανθρώπους, οι περισσότεροι/ες είναι οικογένειες. Στεγάζονται 24 μονογονεϊκές οικογένειες –δηλαδή γυναίκες με τα παιδιά τους– ενώ υπάρχουν και άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα υγείας, άνθρωποι που μέχρι πριν ήταν άστεγοι. Η αλήθεια είναι ότι η διαδικασία επιλογής είναι ίσως η πιο δύσκολη διαδικασία που περιλαμβάνει ένα τέτοιο εγχείρημα. Γιατί αναγκαστικά βρίσκεσαι σε μια θέση διαχείρισης ενός προβλήματος ενώ υποτίθεται ότι παλεύεις για μια συνθήκη ανοιχτών συνόρων, μη αποκλεισμών και μη διακρίσεων για τους πρόσφυγες. Ήταν μια δύσκολη διαδικασία, και ακόμη είναι, για όσους/ες έχουν βρεθεί στην πόρτα του City Plaza κατά καιρούς – υπάρχουν δεκάδες άνθρωποι που διεκδικούν να μείνουν. Είναι λοιπόν μια σκληρή «πόρτα» στο City Plaza, που είναι και μια σκληρή πολιτική επιλογή. Σημαίνει ότι μέσα δεν διαμορφώνεις συνθήκες camp, που σημαίνει με τη σειρά του ότι στοχεύεις σε συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης αυτών των ανθρώπων, έστω αυτών των λίγων μέσα στους χιλιάδες.

Επιδιώκουμε το City Plaza να αποτελέσει ένα αντιπαράδειγμα σε σχέση με αυτό που γίνεται ολοένα και περισσότερο κυρίαρχος τρόπος αντιμετώπισης του προσφυγικού. Το Plaza λοιπόν δεν είναι μια στεγαστική κατάληψη αλλά ένα πολιτικό εγχείρημα που απλώνεται σε πολλαπλές κλίμακες. Που πιάνει από το μικρό και το καθημερινό, όπως τον τρόπο που παρασκευάζεται το φαγητό ή τον τρόπο που καθαρίζεται το κτίριο, μέχρι την αντίσταση στις κυρίαρχες πολιτικές ελέγχου και καθυπόταξης της μετανάστευσης. Αποτελεί ένα αντιπαράδειγμα σε αυτόν τον τρόπο διαχείρισης του μεταναστευτικού. Παρόλο λοιπόν που η πόρτα του City Plaza είναι σκληρή –με την έννοια ότι δεν βάλαμε περισσότερους ανθρώπους απ’ όσους πραγματικά μπορούν να μείνουν εκεί– δεν υπήρξε ποτέ σκληρή στον τρόπο που έγινε ο διαχωρισμός. Δεν αποδεχτήκαμε ποτέ τους κυρίαρχους διαχωρισμούς: ανάμεσα σε πρόσφυγες και παράτυπους μετανάστες, σε αιτούντες ή μη αιτούντες άσυλο, έχοντες ή μη έχοντες χαρτιά. Δεν έγινε κανένας διαχωρισμός σύμφωνα με την εθνικότητα και ώς έναν βαθμό προσπαθήσαμε να αποφύγουμε και τον διαχωρισμό των «πολύ ευπαθών ομάδων». Δηλαδή έχουμε προβλέψει και χώρο για άντρες μόνους ή γυναίκες μόνες που χρειάζονται μια στέγη (και δεν ανήκουν στις παραδοσιακά οριζόμενες ευπαθείς ομάδες).

Προσπαθήσαμε λοιπόν να μην μπούμε σε αυτή τη λογική διαχείρισης που έχει η εξουσία, που διαχωρίζει τους ανθρώπους ανάλογα με την εθνικότητα ή την ιδιότητα, που ιεραρχεί σε τελική ανάλυση το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό το οποίο φτάνει αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη μεταναστεύοντας από τις εμπόλεμες χώρες του κόσμου. Άλλωστε θεωρούμε ότι όλα αυτά τα καθεστώτα –ο πρόσφυγας, ο μετανάστης, ο transit κ.ο.κ.– είναι νομικά καθεστώτα και δεν περιγράφουν στην πραγματικότητα τους τρόπους μετανάστευσης ή τις ανάγκες των ίδιων των υποκειμένων που μεταναστεύουν. Περιγράφουν πολύ περισσότερο την ανάγκη ελέγχου και διαχείρισης των σωμάτων και της εργασίας από τα κράτη υποδοχής.

Ταυτόχρονα, στο City Plaza οι πρόσφυγες δεν αντιμετωπίζονται ως επικίνδυνοι ή ως πρόβλημα, όπως γίνεται στον κυρίαρχο λόγο, ούτε –στον αντίποδα– αντιμετωπίζονται ως καημένοι, ως ανήμποροι, ως γυμνές ζωές και ως άνθρωποι χωρίς φωνή, όπως μπορεί να περιγράφονται από ένα κομμάτι της αριστεράς. Αντίθετα προσπαθούμε να φτιάξουμε μια σχέση με τους πρόσφυγες που ζουν στο City Plaza που να διέπεται από άλλους όρους. Μια σχέση που σημαίνει κοινές συνελεύσεις, που σημαίνει μια διαδικασία η οποία να οδηγεί στη συναπόφαση. Προτείνουμε δηλαδή ένα αντιπαράδειγμα συμβίωσης μπροστά σε μια παραγωγή ανθρώπων δεύτερης κατηγορίας. Χαρακτηριστικά, ως ομάδα υποδοχής, κάνουμε μια αναλυτική εισαγωγή για το τι συμβαίνει εδώ και η πρώτη πρόταση που λέμε στους πρόσφυγες είναι: «Αυτό μοιάζει με ένα ξενοδοχείο αλλά δεν είναι ξενοδοχείο». Αυτό το λέμε σε όλους τους πρόσφυγες που έχουν έρθει να μείνουν στο City Plaza και τους εξηγούμε ότι προσπαθούμε να κάνουμε ένα συλλογικό εγχείρημα, προσπαθούμε να αμφισβητήσουμε αυτό το όριο μεταξύ των ντόπιων που υποδέχονται και των προσφύγων που φιλοξενούνται.

Προσπαθούμε να στήσουμε μια συνθήκη που, θα το πω απλά, όπως το λέμε και με τους πρόσφυγες, «μαγειρεύουμε μαζί και τρώμε μαζί». Μοιραζόμαστε δηλαδή ένα πολύ ουσιαστικό κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Και αυτό, το να μοιραζόμαστε τις καθημερινές δουλειές, είναι κάτι παραπάνω από ένας απλός καταμερισμός των εργασιών που πρέπει να γίνουν. Είναι μια διαδικασία συμμετοχής και χειραφέτησης των ανθρώπων που ζουν εκεί και με αυτή την έννοια ως τέτοια είναι μια βαθιά πολιτική διαδικασία. Στο City Plaza επίσης παρέχονται και πολλές υπηρεσίες. Πέρα από τη στέγαση και την τροφή, λειτουργεί ιατρείο, σχολείο, αποθήκη, αλλά ακόμα και αυτό προσπαθούμε να γίνεται με έναν τρόπο κοινό. Υπάρχουν για παράδειγμα πρόσφυγες νοσηλευτές που βοηθούν στο ιατρείο, άνθρωποι που βοηθούν στη διαχείριση της αποθήκης. Στο σχολείο, κάθε πρωί, δάσκαλοι πρόσφυγες από τη Συρία και το Αφγανιστάν διδάσκουν στα παιδιά τη μητρική γλώσσα τους, μαθηματικά κ.λπ.

Ταυτόχρονα, την ώρα που παρέχουμε τόσα πράγματα, δεν τα παρέχουμε και όλα, και αυτό είναι μια πολιτική επιλογή επίσης. Δηλαδή δεν θέλουμε να φτιάξουμε μια συνθήκη όπου κάποιος θα μένει στον 5ο, θα τρώει στον 1ο, θα πηγαίνει σχολείο στον 7ο και θα πηγαίνει για ψώνια στην αποθήκη του ισογείου. Προσπαθούμε να αφήνουμε και κομμάτια εκτός, για παράδειγμα τα μαθήματα ελληνικών για τους ενήλικες γίνονται στο Στέκι Μεταναστών. Δηλαδή δεν προσπαθούμε να φτιάξουμε μια συνθήκη όπου οι άνθρωποι θα ζουν σε ένα άσυλο προστατευμένο από αλληλέγγυους, αλλά θα βγαίνουν έξω, θα γνωρίζουν την πόλη, θα συναναστρέφονται άλλους ανθρώπους, θα κοινωνικοποιούνται. Για παράδειγμα, μια εμπειρία που έχω από άλλες τέτοιες δομές είναι ότι για να πάει ένας άνθρωπος στο νοσοκομείο για κάτι απλό πάει οπωσδήποτε μαζί του κι ένας αλληλέγγυος. Εμείς προσπαθούμε –όχι φυσικά σε σοβαρά περιστατικά– να του δώσουμε οδηγίες και να κάνουμε και μια συνεννόηση με το νοσοκομείο αλλά τελικά να πάει μόνος του. Για να το πω και λίγο ωμά, οι άνθρωποι που έφυγαν από τον πόλεμο της Συρίας, πέρασαν με τα πόδια στην Τουρκία και διέσχισαν το Αιγαίο για να φτάσουν εδώ μπορούν να πάνε από το City Plaza στο δημόσιο νοσοκομείο.

Προσπαθούμε τελικά να μη φτιάξουμε μια σχέση πατερναλιστική ούτε μια σχέση εξάρτησης αλλά μια σχέση ουσιαστικής αλληλεγγύης. Να μη θεωρούμε ότι δεν μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να κάνουν βήμα χωρίς εμάς, φτιάχνοντας έτσι και τη δική μας εικόνα ως πολύ σημαντικών. Λέμε ότι για όσο μπορούμε –μπορεί να είναι τρεις μήνες, μπορεί έναν χρόνο– θα παρέχουμε τα βασικά, ταυτόχρονα χτίζοντας και μια κοινότητα αγώνα από τα κάτω. Νομίζω τελικά ότι το City Plaza δείχνει στο εδώ και στο τώρα ότι δεν αποτελεί μια αόριστη διεκδίκηση δικαιωμάτων αλλά παράγει το ίδιο δικαιώματα. Δηλαδή, οι άνθρωποι που είναι αποκλεισμένοι από τη στέγη, βρίσκουν μια αξιοπρεπή διαβίωση, οι άνθρωποι που είναι αποκλεισμένοι από την τροφή, την υγεία, το σχολείο μπορούν και έχουν αυτά τα δικαιώματα.

Ταυτόχρονα πιστεύω ότι στο City Plaza γίνεται και ένας αγώνας ενάντια στον ρατσισμό, ένας αγώνας που σπάει τα σύνορα στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Και ας μην ξεχνάμε ότι ο ρατσισμός δεν είναι απλώς μίσος, δεν είναι απλώς ξενοφοβία. Ο ρατσισμός βρίσκεται στην καρδιά των καπιταλιστικών σχέσεων εξουσίας. Είναι ένας μηχανισμός που ιεραρχεί και κατατέμνει το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό με βάση τη φυλή, το έθνος και την καταγωγή του. Έτσι η μάχη ενάντια στον ρατσισμό δεν είναι μια ιδεολογική ή μια αφηρημένη μάχη, αλλά μια μάχη που χτυπάει την καρδιά του καπιταλισμού.

Όπως άλλωστε, ας μην ξεχνάμε, ότι και η επιλογή της κατάληψης ενός ιδιωτικού εγκαταλελειμμένου κτιρίου είναι μια επιλογή που θέτει ερωτήματα για το αν το δικαίωμα στην ατομική ιδιοκτησία, στην κοινωνία που ζούμε, είναι πιο σημαντικό από το δικαίωμα στη στέγη εκατοντάδων ανθρώπων. Εντέλει μέσα από το City Plaza τίθενται ερωτήματα που μπορεί να είναι πιο βαθιά και πολύ πιο συνολικά. Δεν αφορούν μόνο το προσφυγικό ή το κίνημα αλληλεγγύης αλλά αφορούν και τον τρόπο που δομούνται οι σχέσεις μέσα στον καπιταλισμό και την αμφισβήτηση αυτής της δόμησης.

Για να συνοψίσω, απέναντι στον αποκλεισμό και στον εγκλεισμό των προσφύγων, μέσα από εγχειρήματα σαν το City Plaza προτείνεται η συγκατοίκηση. Απέναντι στον χωρικό αποκλεισμό, σε κέντρα κράτησης απομακρυσμένα από τον αστικό ιστό, προτείνουμε κατοικία στο κέντρο της πόλης. Απέναντι στον ατομικισμό και στον νεοφιλελευθερισμό, προτείνουμε το μοίρασμα και τη συλλογική συμβίωση. Και απέναντι στις πολλαπλές διακρίσεις, στις πολλαπλές ιεραρχήσεις, επιχειρούμε να προτείνουμε μια κοινότητα αγώνα των από κάτω, ενάντια στην κοινή εκμετάλλευση, τη βία και την καταπίεση, που την υφιστάμεθα όλοι και όλες με διαφορετικούς τρόπους.

Παρουσίαση στην εκδήλωση που διοργάνωσε η Πολιτική-Πολιτιστική Λέσχη Εκτός Γραμμής στην Αθήνα, στις 28 Μαΐου 2016, με θέμα «Διαδρομές της αλληλεγγύης: Με αφορμή το City Plaza», και στην οποία συμμετείχαν επίσης η Ευγενία Ανδρικοπούλου, ο Θανάσης Κούρκουλας, ο Σίμος Σιμωτάς και η Μάνια Σωτηροπούλου.

Η Όλγα Λαφαζάνη είναι μέλος του Δικτύου για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα.

Φωτογραφία: Νεφέλη Πήττα