Μιλώντας για διεθνείς σχέσεις σε μια μεταβατική και απρόβλεπτη εποχή, το μυαλό πάει στο δίπολο «ειρήνη – πόλεμος». Η αλήθεια είναι πιο σύνθετη και απρόβλεπτη. Οι διεθνείς σχέσεις, όπως και οι κοινωνίες, εξελίσσονται πάντα μέσα από τις αντιφάσεις τους. Μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και του «διπολικού κόσμου», οι διεθνείς σχέσεις διαμορφώνονται σε ένα αντιφατικό πλαίσιο ανταγωνισμού και ταυτόχρονα συνεργασίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Αυτό εξηγεί τις συνεχώς εντεινόμενες ανοιχτές επεμβάσεις και τους ανταγωνισμούς των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για το μοίρασμα των αγορών, που οδήγησαν σε νέες σχέσεις ιεραρχίας και ηγεμονίας, αλλά και σε νέες εστίες έντασης και πολέμου.

Η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συχνά αντιμετωπίστηκε ως πρόοδος. Υπήρχε η πεποίθηση πως θα δημιουργούσε δεσμούς αλληλεγγύης ανάμεσα στους λαούς της Ευρώπης. Οι αστοί ιδεαλιστές διεθνολόγοι ήλπιζαν πως η θέση του Καντ για την «αιώνια ειρήνη» θα υλοποιούνταν και θα ήταν το νέο modus videndi στην Ευρώπη.

Ποια ΕΕ;

Όμως, παρά τις υποσχέσεις, το βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων λαών στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης δέχτηκε τρομερά πλήγματα σε τομείς όπως η κοινωνική πρόνοια και τα πολιτικά και δημοκρατικά δικαιώματα. Σε επίπεδο διεθνών σχέσεων τα ηγεμονικά, ιμπεριαλιστικά κράτη της ΕΕ, δηλαδή τα κράτη που απαρτίζουν το Ευρωπαϊκό διευθυντήριο, εξυπηρετούσαν σε επίπεδο γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής τα αντικρουόμενα συμφέροντα των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, ακόμα και με συμμετοχή σε πολέμους όπως στο Ιράκ, τη Γιουγκοσλαβία, τη Λιβύη, ενώ παράλληλα ήταν ξεκάθαρο ότι οι σχέσεις μεταξύ των κρατών της ΕΕ ήταν σχέσεις εξουσίας και όχι ισοτιμίας.

Με το ξέσπασμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης βγήκαν στην επιφάνεια οι εγγενείς αδυναμίες της ανισόμετρης ανάπτυξης της ΟΝΕ, αλλά και το πόσο αρνητική ήταν για τους ευρωπαϊκούς λαούς η αρχιτεκτονική της ΕΕ και του ευρώ. Σήμερα, η πολιτική που ακολουθούν οι ηγεμονικές μερίδες της ΕΕ, με πρωτοπόρα τη Γερμανία, δείχνουν πως κυρίαρχη στρατηγική είναι η μετακύληση της κρίσης στους εργαζομένους, η αύξηση της λιτότητας, η ένταση της εκμετάλλευσης και της αναδιάρθρωσης, η αναβάθμιση του ιμπεριαλιστικού χαρακτήρα της ΕΕ.

Σε αυτές τις προκλήσεις μεγάλη μερίδα διεθνολόγων και πολιτικών επιστημόνων απαντά ότι το ξεπέρασμα αυτής κρίσης σε όλα τα επίπεδα απαιτεί τη συγκρότηση Ευρωπαϊκών πολιτικών θεσμών εξουσίας στην προοπτική της προοδευτικής διακυβέρνησης. Από την άλλη, όμως, η Αριστερά πρέπει να θέσει το ερώτημα εάν υπάρχει μέλλον στην ΕΕ-ΟΝΕ για τους λαούς της Ευρώπης. Πολλώ δε μάλλον, όταν τίθεται με όρους επιβίωσης. Έτσι και η στρατηγική της Αριστεράς τέμνεται από αυτό το κομβικό ερώτημα.

Υπάρχει μέλλον;

Για δεκαετίες, το αίτημα για έξοδο από την ΕΕ-ΟΝΕ που διατυπωνόταν από τα πιο ριζοσπαστικά κομμάτια της Αριστεράς φαινόταν για αρκετούς από αξιακή τοποθέτηση έως και θέση ανευθυνότητας και μη προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Το δεδομένο είναι πως η παραμονή της Ελλάδας στην ΕΕ-ΟΝΕ θα χειροτερεύσει τη ζωή των εργαζομένων. Το αν υπάρχει ή όχι μέλλον μετά την ΕΕ πρέπει να απαντηθεί με όρους ρεαλιστικούς και όχι παραπομπής σε ένα αφηρημένο μέλλον «λαϊκής εξουσίας», γιατί η κυρίαρχη προπαγάνδα βομβαρδίζει το λαό με επιχειρήματα πως τυχόν έξοδός μας από την ΕΕ θα μας αδυνατίσει οικονομικά, πολιτικά, στρατηγικά.

Βέβαια, είναι απορίας άξιο πόσο δυνατός οικονομικά θα βγει ο ελληνικός λαός με την εφαρμογή του σχεδίου της Τρόικας, άρα και της ΕΕ, για τις ΕΟΖ (Ειδικές Οικονομικές Ζώνες) που θα μετατρέψει τον ήδη διαλυμένο παραγωγικό ιστό της χώρας σε πραγματική έρημο. Ακόμα και σε επίπεδο διεθνών σχέσεων θα μιλάμε για κάτι πρωτότυπο, αφού τα Ευρωπαϊκά μονοπώλια και κράτη με τις ΕΟΖ θα επενδύουν στα φιλέτα όποιας κρατικής οντότητας θέλουν και θα αφήνουν την υπόλοιπη επικράτεια έκθετη. Παράλληλα, τα σχέδια για ΝΑΤΟποίηση του Αιγαίου και για εκμετάλλευση της γεωπολιτικής του θέσης και του φυσικού του πλούτου μπαίνουν σε πορεία εφαρμογής. Φαίνεται τελικά πως η «ισχυρή Ελλάδα» της ευρωπαϊκής πορείας γίνεται ακόμα περισσότερο ηγεμονευόμενη και υποτελής στα συμφέροντα της ΕΕ. Τα αιτήματα, λοιπόν, για έξοδο από ΕΕ-ΟΝΕ και εθνική ανεξαρτησία είναι τα αναγκαία βήματα για να μπει φραγμός στα σχέδια του διεθνούς κεφαλαίου για την Ελλάδα και για να τεθούν τα θεμέλια για την πορεία σοσιαλιστικού κοινωνικού μετασχηματισμού.

Για ποιες διεθνείς σχέσεις μιλάμε;

Η έξοδος από την ΕΕ-ΟΝΕ, για μια χώρα που η αστική της τάξη θεωρεί την ένταξη σε αυτή αδιαπραγμάτευτη, προϋποθέτει σημαντικές πολιτικές ανακατατάξεις υπέρ του λαού και των πολιτικών δυνάμεων που πραγματικά εκπροσωπούν τα συμφέροντα του. Η κατάκτηση της εξουσίας από ένα μέτωπο κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων ρήξης και ανατροπής με τον καπιταλισμό πρέπει, πέρα από τον αγώνα που έχει να δώσει στο εσωτερικό, να έχει προετοιμαστεί και για τον αγώνα που θα δώσει στο διεθνές πεδίο. Έχει αξία να θυμηθούμε τον Τρότσκι εδώ: «Η εξωτερική πολιτική είναι παντού και πάντοτε η συνέχεια της εσωτερικής πολιτικής, γιατί κατευθύνεται από την ίδια κυρίαρχη τάξη και επιδιώκει τους ίδιους ιστορικούς σκοπούς».

Η εφαρμογή ενός μεταβατικού προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας σε σοσιαλιστική κατεύθυνση κρίνεται περισσότερο από αναγκαίος, ώστε ο λαός να αντικρούσει τα επιχειρήματα των ιμπεριαλιστών πως τυχόν έξοδος από ΕΕ-ΟΝΕ ισοδυναμεί με τη μετατροπή της χώρας σε Βόρεια Κορέα ή Αλβανία, αλλά, το κυριότερο, ώστε να πιστέψει και να στηριχτεί στις δικές του δυνάμεις, να επιβιώσει ζώντας με κοινωνική αξιοπρέπεια. Ανοίγει, έτσι, ζήτημα πώς οι πολιτικές δυνάμεις που θα κληθούν να θέσουν σε εφαρμογή αυτό το μεταβατικό πρόγραμμα πρέπει να αναμετρηθούν και με τους άξονες με τους οποίους θα πορευτεί ο λαός και στο επίπεδο των διεθνών σχέσεων.

Η πραγματική άμυνα

Για εμάς ζήτημα ασφάλειας και εθνικής άμυνας δεν μπαίνει με τους όρους που το θέτει η αστική τάξη και το κράτος της, ως αυταρχική θωράκιση για την προστασία της. Είναι ρεαλιστικό ερώτημα που επίμονα ζητά
απάντηση, μακριά από αερολογίες και παραμόρφωση του προλεταριακού διεθνισμού σε αστικό κοσμοπολιτισμό. Το ερώτημα είναι πώς θα προστατευτεί ο αγώνας του λαού από τον ιμπεριαλισμό, αλλά και πώς αυτός ο αγώνας θα αποτελέσει φάρο στον δίκαιο αγώνα όλων των αγωνιζόμενων λαών του κόσμου.

Το πρώτο ζήτημα που μπαίνει είναι η άμεση έξοδος από το ΝΑΤΟ, η απεμπλοκή από τις ιμπεριαλιστικές εκστρατείες και η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη στρατηγική για τους ιμπεριαλιστές βάση της Σούδας. Επίσης, τίθεται πολύ επιτακτικά η οργάνωση της λαϊκής άμυνας με σκοπό την προστασία της ελληνικής επικράτειας, ώστε να αποφευχθεί κάθε προσπάθεια αλλαγής των συνόρων από μεριάς ιμπεριαλιστών. Στο εσωτερικό της χώρας τίθενται τα ερωτήματα για το πώς πραγματικά, στο όνομα της εθνικής άμυνας, δεν θα εμπλακούμε σε ένα φαύλο κύκλο στρατιωτικοποίησης και πολεμικών εξοπλισμών. Θέση μας είναι ότι άμυνα μιας κοινωνίας είναι ο λαός και τα κινήματά της.

Όμως, η ατζέντα της γεωπολιτικής είναι πιο πλούσια και με περισσότερους κινδύνους. Πρέπει να γίνουν αποφασιστικά βήματα για την αποΝΑΤΟποίηση του Αιγαίου με σκοπό να επιλυθούν μια σειρά κρίσιμα «εθνικά» ζητήματα, όπως είναι η ανάγκη για καθορισμό των ελληνικών αποκλειστικών οικονομικών ζωνών (ΑΟΖ), της υφαλοκρηπίδας και της αιγιαλίτιδας ζώνης σε σχέση με την Τουρκία και την Κύπρο, ώστε ο λαός να είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί προς όφελός του τον ορυκτό πλούτο της περιοχής και να καταστεί ενεργειακά ανεξάρτητος. Σε αυτό οφείλουμε να αναζητήσουμε με τόλμη μια πολιτική που δεν θα είναι τυχοδιωκτική και πατριδοκάπηλη, αλλά θα κινείται σε ένα επίπεδο πραγματικά έντιμων συμβιβασμών για τη διασφάλιση της ειρήνης στην περιοχή.

Εμπόριο – ενεργειακές ροές

Η έξοδος από την ΕΕ-ΟΝΕ θα μας βγάλει από τη ζώνη ελεύθερης διακίνησης προϊόντων και θα δημιουργήσει έλλειψη σε αγαθά και πρώτες ύλες. Είναι σημαντικό να κατακτήσουμε μια παραγωγή προς σοσιαλιστική κατεύθυνση και να απαντήσουμε στην τρομοκρατία του εμπάργκο, να χρησιμοποιήσουμε δημιουργικά τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, αλλά και να δούμε πώς εκεί που υστερούμε μπορούμε έχουμε διεθνείς συναλλαγές για να καλύψουμε τις ανάγκες μας.

Καταρχάς, η απαλλαγή από τους καταναγκασμούς της ΕΕ θα επιτρέψει καλύτερες διακρατικές συμφωνίες, ακόμα και με κράτη που είναι σαφώς αντίθετα σε στρατηγικό επίπεδο. Η σωστή ανάγνωση των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων θα δώσει ευκαιρίες για ισότιμες και επωφελείς συναλλαγές. Η ανάγκη για εξαγωγή προϊόντων με τέτοιους όρους μπορεί να αποκομίσει πολλά οφέλη για τον ελληνικό λαό ώστε να μειωθεί και το βάρος των εισαγωγών. Μπορούμε να ξαναβάλουμε στο τραπέζι και συναλλαγές που δεν θα έχουν εμπορευματικά χαρακτηριστικά (συμφωνίες κλήρινγκ-ανταλλαγής προϊόντων) εκτός από λύση ανάγκης και ως πιο συνολική πολιτική συναλλαγών με βάση αμοιβαίες ανάγκες και όχι αμοιβαίο κέρδος.

Πάνω από όλα: όσο θα αποτελούμε ένα παράδειγμα μετασχηματισμού, τόσο πιο πιθανό είναι αυτό να αποτελέσει παράδειγμα για διαδικασίες μετασχηματισμού και σε άλλες χώρες και αυτό να διευρύνει το φάσμα των χωρών που θα θέλουν ένα διαφορετικό κόσμο και δυνατότητες διεθνών σχέσεων με βάση τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την ισοτιμία.

Διπλωματία και νέος διεθνισμός

Είναι απολύτως σίγουρο ότι αν η Ελλάδα βρεθεί σε μια νέα κατάσταση, πολιτική και οικονομική, θα έρθει αντιμέτωπη και με πρωτότυπες καταστάσεις για τη στρατηγική της και στο επίπεδο της διπλωματίας. Καμία συμμαχία και συμφωνία σε επίπεδο διεθνών σχέσεων δεν μπορεί και δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη πέρα από την αλληλεγγύη σε άλλες μαχόμενες τον ιμπεριαλισμό χώρες και λαούς. Μόνη δικλείδα ασφαλείας για την πορεία της Ελλάδας σε περίπτωση εξόδου από ΕΕ-ΟΝΕ είναι ότι και για την εξωτερική πολιτική της χώρας θα πρέπει να διαδραματίζει κομβικό ρόλο με την παρέμβασή του ο λαός, χωρίς ανάθεση σε μια κάστα «ειδικών». Έτσι, πρέπει σε όλα τα επίπεδα να επανεξεταστούν οι διμερείς σχέσεις της Ελλάδας (π.χ. ρήξη σχέσεων με Ισραήλ), η συμμετοχή της Ελλάδας σε διεθνείς οργανισμούς, ενώ επιβάλλεται να στηριχτούν οι αντιστάσεις στον ιμπεριαλισμό από όπου προέρχονται.

Από όλα τα παραπάνω στοιχεία έγινε σαφές ότι το ερώτημα για τις διεθνείς σχέσεις στη μεταΕΕ εποχή δεν απαντιέται μόνο με την οργάνωση ενός μεταβατικού προγράμματος στον τομέα των διεθνών σχέσεων. Χρειάζεται και ένα νέο διεθνισμό, βασισμένο όχι στην πείρα της ΚΟΜΕΚΟΝ ή του πανίσχυρου πάλαι ποτέ σοβιετικού κέντρου, αλλά στην πείρα των λαών που στέκονται αλληλέγγυοι στον αγώνα απέναντι στους δυνάστες τους. Πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα με τόλμη και αισιοδοξία, γνωρίζοντας πως αν σπάσουμε τον «αδύναμο κρίκο» της ευρωζώνης δεν θα είμαστε μόνοι μας!