



Τι άλλο είναι εντέλει ο κομμουνισμός, ως τάση προς την αυτοδιακυβέρνηση των μαζών, αν όχι ένας τέτοιος ανοιχτός πειραματισμός ή μάλλον μια πολλαπλότητα τέτοιων πειραματισμών που θα πρέπει διαρκώς να επιστρέφουν στον εαυτό τους για να καθορίσουν τα επόμενα βήματά τους σε ένα αχαρτογράφητο πεδίο;
Οι θέσεις που διατυπώθηκαν στη συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής τον Δεκέμβρη του 1921 υπογράμμιζαν τις όλο και πιο ισχυρές επιθέσεις του καπιταλισμού ενάντια στην εργατική τάξη και την επείγουσα ανάγκη μιας ενιαίας δράσης όλων των εργατικών δυνάμεων για την απόκρουση αυτών των επιθέσεων.
Η πλειοψηφία των ρεφορμιστών σοσιαλδημοκρατών προσπάθησε με νύχια και με δόντια να περιορίσει τις συνέπειες της επανάστασης, μετατρέποντας την αυτοκρατορία σε μια προοδευτική αστική δημοκρατία. Το σχέδιό τους πέτυχε, αλλά με μεγάλο και μακροπρόθεσμο κόστος.
Η ταξική συγκρότηση του φασισμού εξηγεί τόσο τη μεθοδολογία του όσο και τις επιτυχίες του. Το φασιστικό κόμμα συγκροτείται γύρω από τις ομάδες κρούσης του, με αυστηρά συγκεντρωτικό, ιεραρχικό, στρατιωτικό τρόπο.
Ο μόνος πολιτικός προγραμματικός σκοπός που παραμένει αληθής και σταθερός στον προγραμματικό φασιστικό λόγο είναι η κατάληψη της κρατικής εξουσίας. Η κατάληψη της εξουσίας με όλα τα μέσα, αν χρειαστεί ακόμα και τα νόμιμα.
Η Βολιβία ή η Βενεζουέλα, θα δοκιμάσουν μια πιο ριζοσπαστική προσπάθεια σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, με την παραδοχή ότι η σχέση κινημάτων, κυβέρνησης και κράτους κάθε άλλο παρά γραμμική και αυτονόητη είναι, φέρνοντας δυναμικές στο προσκήνιο και ταυτόχρονα προσκρούοντας πάνω σε νέες αντιφάσεις.
Η κυβέρνηση των κοινωνικών κινημάτων είναι κατά συνέπεια μια δημιουργική, διαλεκτική, παραγωγική και αναγκαία ένταση ανάμεσα στη συγκέντρωση και την αποκέντρωση των αποφάσεων.
Παρά τις υποσχέσεις, το βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων λαών στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης δέχτηκε τρομερά πλήγματα σε τομείς όπως η κοινωνική πρόνοια και τα πολιτικά και δημοκρατικά δικαιώματα.